Health
Covid-19 ส่งผลต่อสมองและระบบประสาทนานแค่ไหน?
Covid-19
COVID-19 เป็นโรคติดเชื้อที่เกิดจากไวรัส SARS-CoV-2 ซึ่งแพร่กระจายอย่างกว้างขวางตั้งแต่ปี 2019 ความรู้ทางการแพทย์เกี่ยวกับไวรัสนี้มีการพัฒนาอย่างรวดเร็วในช่วงเกือบสองปีที่ผ่านมา
ไม่ว่าจะเป็นลักษณะการติดเชื้อ การแพร่กระจายของโรค พยาธิสรีรวิทยา อาการและสัญญาณของภาวะ การป้องกันการติดเชื้อ การรักษา และความรู้เรื่องวัคซีนที่จะช่วยป้องกันไวรัสนี้ หลังจากผู้ป่วยหลายรายหายจากโรคโควิด-19 แล้ว พบว่ายังมีอาการต่อเนื่องในระบบต่างๆ ของร่างกาย ซึ่งหนึ่งในนั้นคืออาการทางสมองและระบบประสาท
รู้ยาวโควิด
อาการของโควิด-19 เทียบได้กับการติดเชื้อไวรัสทางเดินหายใจอื่นๆ เช่น มีไข้ ไอ น้ำมูกไหล เจ็บคอ ปวดศีรษะ วิงเวียน หายใจถี่ หายใจเร็ว และอาจมีบางรายที่เป็นเฉพาะกับไวรัสชนิดนี้ เช่น เช่น ไม่มีกลิ่นหรือรส ในทางกลับกัน ผู้ป่วยที่เคยติดเชื้ออาจมีอาการหลังจากหายจากอาการแล้ว อาการเหล่านี้เรียกว่าภาวะหลังโควิด 19 หรือโควิดระยะยาว (Long COVID)
ยาวโควิด
Post -COVID 19 Condition หรือ Long COVID Syndrome มีชื่อเรียกต่างๆ กัน เช่น COVID Long Hauler, Post-acute COVID syndrome, post-COVID infection. เป็นต้น ความชุกของโรคนี้แตกต่างกันไปตามแต่ละประเทศตามการศึกษาและวิจัย ที่ 90 วันหลังการติดเชื้อ รายงานอัตราการติดเชื้อ COVID อยู่ระหว่าง 32% ถึง 96%
จากสถิติล่าสุดจากการศึกษาหลักฐานจากข้อมูลทางสถิติ (Meta-Analysis) ของผู้ป่วย COVID ประมาณ 10,000 ราย พบว่า 73% ของผู้ป่วยยังคงมีอาการหลังจากติดเชื้อ 60 วัน แม้ว่าโรคจะหายแล้วก็ตาม (โดยตรวจไม่พบ) สารพันธุกรรมของไวรัส )
อาการ LONG COVID
นิยามของกลุ่มอาการโพสต์โควิด (Post – COVID 19 Condition) หรือ ลองโควิด (Long COVID) คือ กลุ่มอาการที่เกิดขึ้นภายหลังจากการติดเชื้อโควิดตั้งแต่ 4 สัปดาห์ขึ้นไป ซึ่งเกิดขึ้นได้กับหลายระบบในร่างกาย โดยมีอาการและอาการแสดงในแต่ละระบบที่แตกต่างกันไปดังนี้
- ระบบทางเดินหายใจ – อาการเหนื่อย หายใจไม่อิ่ม หายใจไม่สะดวก
- ระบบหัวใจและหลอดเลือด – อาการใจสั่น แน่นหน้าอก หัวใจเต้นเร็ว
- ระบบทางเดินอาหาร – ปวดท้อง ท้องเสีย ลดความอยากอาหาร
- อาการอื่น ๆ ที่ไม่จำเพาะเจาะจงต่อระบบใด ๆ– ปวดเมื่อยตามตัว ปวดตามข้อ ไม่มีแรง อ่อนเพลีย
- ความผิดปกติที่พบได้จากการตรวจเลือดโดยไม่มีอาการ – เช่น ค่าเอนไซม์ตับสูงขึ้นผิดปกติ ค่าการกรองและการทำงานของไตลดลง ค่าการทำงานของฮอร์โมนไทรอยด์ผิดปกติ ความสามารถในการควบคุมระดับน้ำตาลลดลงในผู้ป่วยเบาหวาน และค่าระบบการแข็งตัวของเลือดที่ผิดปกติ เป็นต้น
LONG COVID และอาการทางระบบประสาท
อาการที่แพร่หลายอีกประการหนึ่งของภาวะหลังโควิด 19 หรือโควิดระยะยาวคือปัญหาเกี่ยวกับระบบประสาทและจิตเวช เช่น ปวดศีรษะ วิงเวียน นอนไม่หลับ และความผิดปกติของสมอง หมอกในสมอง, อาการเพ้อ, ความผิดปกติของระบบอัตโนมัติ, โรคเครียดหลังเหตุการณ์สะเทือนใจ (PTSD), โรคซึมเศร้า, โรคย้ำคิดย้ำทำ และความวิตกกังวล (วิตกกังวล) ท่ามกลางอาการอื่นๆ
หมอกแห่งความรู้ความเข้าใจเป็นภาวะที่กระบวนการทางสมองบกพร่อง ส่งผลให้คิดและตัดสินใจช้าลง การวางแผนและการแก้ปัญหาลดลง ซึ่งรวมถึงการลดลงของสมาธิ (Attention) บางคนอาจยุ่งจนลืมเวลา ทำให้ไม่สามารถทำงานที่เคยทำเป็นประจำได้
ความผิดปกติของระบบประสาทอัตโนมัติ มี 2 ภาวะที่มักพบ ได้แก่
- กลุ่มอาการหัวใจเต้นเร็วระหว่างเปลี่ยนท่า (Postural Orthostatic Tachycardia Syndrome: POTS) ซึ่งลักษณะของกลุ่มอาการนี้คือ หัวใจเต้นเร็วมากกว่าปกติเวลาเปลี่ยนท่า เช่น ลุกขึ้นยืนหรือนั่ง ซึ่งทำให้เกิดอาการใจสั่น แน่นหน้าอก หายใจลำบาก ปวดศีรษะ มึนศีรษะ ไปจนถึงหน้ามืดและหมดสติได้
- ภาวะเหนื่อยล้าเรื้อรัง (Myalgia Encephalitis/Chronic Fatigue Syndrome, ME/CFS) ซึ่งอาการของภาวะนี้คือ อ่อนเพลียอย่างรุนแรง ปวดตามข้อและกล้ามเนื้อ เจ็บคอ ปวดศีรษะ เวียนศีรษะ สมองล้าคิดได้ช้าลง ขาดสมาธิ และมีปัญหาเรื่องการนอน
LONG COVID อาการหายากแต่รุนแรง
มีกลุ่มอาการที่พบได้น้อยในเด็กอายุต่ำกว่า 21 ปี กลุ่มอาการอักเสบหลายระบบในเด็กพัฒนา 2 ถึง 8 สัปดาห์หลังการติดเชื้อ COVID ซินโดรมในเด็ก, MIS-C, โรค Missi) ที่มีการอักเสบหลายระบบและอาการคล้ายกับ Long COVID
ในช่วงกลางเดือนกันยายน พ.ศ. 2564 ข้อมูลถูกรวบรวมและตีพิมพ์ในวารสารทางการแพทย์ โดยเปิดเผยว่าโรคนี้ที่รู้จักกันในชื่อ Multisystem Inflammatory Syndrome in Adult (MIS-A) ก็พบได้ในผู้ใหญ่เช่นกัน เหนื่อยง่าย หัวใจเต้นผิดปกติ ปวดศีรษะ และผลการตรวจเลือดผิดปกติ เช่น เกล็ดเลือดต่ำ การอักเสบเพิ่มขึ้น อัตราการบาดเจ็บของหัวใจสูงขึ้น เป็นต้น
สาเหตุและปัจจัยเสี่ยงของ LONG COVID
สาเหตุของโพสต์โควิด (Post – COVID 19 Condition) หรือ ลองโควิด (Long COVID) นั้นยังไม่เป็นที่รู้แน่ชัด แต่จากหลักฐานข้อมูลที่มีอยู่ ณ ปัจจุบันคาดการณ์ว่า ภาวะนี้น่าจะเกิดจาก 3 สาเหตุที่เกี่ยวข้อง ได้แก่
- เชื้อไวรัสไปทำลายสมดุลระบบต่าง ๆ ในร่างกาย ทำให้เกิดความผิดปกติขึ้น
- ติดเชื้อไวรัสแล้วร่างกายถูกกระตุ้นให้สร้างภูมิคุ้มกันและสารอักเสบมากขึ้นจนไปทำลายการทำงานของระบบอวัยวะต่าง ๆ
- ผลกระทบหลังการเจ็บป่วยรุนแรง (Post – Critical Illness) ซึ่งผู้ป่วยที่มีการเจ็บป่วยรุนแรงจะมีการทำลายของระบบไหลเวียนขนาดเล็ก (Microvascular Injury) รวมถึงมีความผิดปกติของสมดุลเกลือแร่และสารน้ำในร่างกาย จึงทำให้ระบบต่าง ๆ ในร่างกายมีการทำงานที่ผิดปกติหลังจากผ่านพ้นการเจ็บป่วยดังกล่าว
ในส่วนของปัจจัยเสี่ยงในการเกิด Long COVID มีรายงานเบื้องต้นว่าเพศหญิงที่มีโรคประจำตัว หอบหืด และอายุ 35-49 ปี มีความเสี่ยงในการเกิด Long COVID มากกว่ากลุ่มอื่น
สำหรับปัจจัยเสี่ยงที่เกี่ยวข้องกับโรคพบว่า ผู้ป่วยที่มีอาการรุนแรงหรือหลายระบบขณะติดเชื้อโควิด-19 มีความเสี่ยงในการเกิด Long COVID มากขึ้น ไม่มากเมื่อเทียบกับจำนวนผู้ป่วยที่ติดเชื้อ COVID-19 ที่มีเป็นล้าน ดังนั้น อาจต้องรอผลการศึกษาในอนาคตที่มีผู้ป่วยมากกว่านี้ เพื่อจะได้สรุปได้แน่ชัดว่าอะไรคือปัจจัยเสี่ยงของภาวะดังกล่าว
Related CTN News:
